Fysiotherapie tijdens en na de behandeling van kanker
Nederland telt naar schatting 400.000 personen met kanker. Van alle kankerpatiënten – jaarlijks 65.000 nieuwe patiënten – overleeft ongeveer de helft de ziekte langdurig. Met de verbeterde overlevingskansen is ook de behoefte aan nazorg en revalidatie toegenomen.
Oncologiefysiotherapie richt zich op behandeling van mensen met kanker en dan op de gevolgen van de ziekte zelf en van de medische behandelingen daarvoor. Het werkgebied van de fysiotherapie is het bewegen en alles wat daarmee samenhangt. Dat geldt ook voor de oncologiefysiotherapie. Die behandelt dus de gevolgen op het bewegend functioneren van kanker en medische behandelingen tegen kanker.
Problemen na de behandeling van kanker
Men kan dan denken aan lichamelijke problemen zoals de gevolgen van operaties, schade aan het bewegingsapparaat en hart en longen door bestraling en chemotherapie en lymfoedeem. Maar er zijn ook algemene klachten, zoals pijn, vermoeidheid, problemen met het uitvoeren van de dagelijkse bezigheden, een veranderd lichaamsbeeld of verminderde belastbaarheid. Deze algemene klachten hebben vaak een lichamelijke en geestelijke component, die elkaar beïnvloeden. Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van bewegen op algemene en lichamelijke klachten van kankerpatiënten. Daaruit blijkt dat fysiotherapie en met name bewegen een positieve invloed heeft op kwaliteit van leven, pijn, vermoeidheid, herstel van belastbaarheid en terugkeer in het arbeidsproces.
Verschillende stadia
1. Behandelfase
We onderscheiden globaal vier stadia bij de behandeling van kanker. In ieder stadium gebeurt er iets anders en dat is van belang voor de doelen die de patiënt en de fysiotherapeut samen opstellen voor de behandeling. In de behandelfase is de diagnose gesteld en vinden de primaire medische behandelingen plaats, zoals operatie, bestraling en/of chemotherapie. Dit kan allerlei ongemak met zich meebrengen waarbij de oncologie fysiotherapeut kan helpen. Verder is het erg belangrijk om actief te blijven en te blijven of te gaan bewegen. De oncologie fysiotherapeut kan daarover adviseren en het bewegen begeleiden.
2. Herstelfase
In de herstelfase knapt de patiënt op van de medische behandelingen en kan hij of zij zijn leven weer gaan oppakken. Gevolgen van de medische behandelingen kunnen dat echter in de weg staan. In dit stadium is het dus belangrijk dat er voorwaarden geschapen worden voor het hervatten van een zo normaal mogelijk leven. Daarbij kan de oncologiefysiotherapeut helpen door bijvoorbeeld een bewegingsprogramma aan te bieden om de conditie weer op te bouwen of klachten te behandelen die verder herstel moeilijk maken. Zoals bijvoorbeeld lymfoedeem of een beperkte beweging.
Van veel medische behandelingen is bekend wat de effecten kunnen zijn op lange termijn. Deze lange termijn effecten kunnen soms jaren later pas optreden, als de behandelingen en de na controles allang voorbij zijn. Maar er komen steeds nieuwe behandelingen bij waarvan we de lange termijn effecten misschien nog niet kennen. Veel lange termijn effecten hebben hun uitwerking op het bewegingsapparaat en men komt ermee bij de fysiotherapeut terecht. Het is dus altijd belangrijk om te vertellen dat u ooit behandeld bent voor kanker als u jaren later met klachten naar de fysiotherapeut gaat. De oncologiefysiotherapeut is vanuit zijn of haar specialisme over het algemeen goed op de hoogte van deze lange termijn effecten. Het is de bedoeling van de medische behandelingen dat de patiënt geneest en weer alles kan doen dat hij of zij voor de behandelingen ook deed.
3. Palliatieve fase
Maar soms loopt het anders en slaan de medische behandelingen niet goed aan, ontstaan er uitzaaiingen of een nieuwe vorm van kanker. Dan spreken we van de Palliatieve fase. De ziekte is dan niet meer te genezen. Dit stadium kan soms heel lang duren. Belangrijks is dan dat de kwaliteit van leven goed is. Daarvoor is een actieve levensstijl met veel lichaamsbeweging belangrijk. De oncologie fysiotherapeut begeleidt en adviseert daarover. In de terminale fase is het levenseinde in zicht. Pijn, moeheid en benauwdheid zijn de belangrijkste klachten. Bij deze klachten kan de oncologiefysiotherapeut helpen met bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen, begeleiden bij belasten, advies en ondersteuning bij ventilatie, temperatuur en luchtvochtigheid, ademhalingsoefeningen.